Trong quang học, “khẩu độ” là một nhóm các lá nhỏ được tích hợp vào ống kính và kiểm soát lượng ánh sáng đi vào nó. Dù có kích thước nhỏ, nó đóng vai trò rất quan trọng trong biểu đạt nhiếp ảnh.
Khẩu độ là gì?
“Khẩu độ” có nghĩa là “độ mở”. Chúng ta thường sử dụng thuật ngữ “khẩu độ” để chỉ số f (giá trị f/ f stop/ thiết lập khẩu độ) trên máy ảnh. Tuy nhiên, nó cũng chỉ độ mở trong ống kính (“màn khẩu”) gồm có một số lá (“lá khẩu”), cho phép ánh sáng đi vào ống kính để đến cảm biến.
Màn khẩu chủ yếu:
- Điều chỉnh lượng ánh sáng đi vào thân máy ảnh
- Kiểm soát kích thước của vùng đúng nét (độ sâu trường ảnh), hoặc mức nhòe hậu cảnh hoặc tiền cảnh
Mối quan hệ giữa độ mở khẩu độ & số f
Số f là giá trị cho biết kích thước mở tạo bởi các lá khẩu.
Khi bạn thay đổi số f trên máy ảnh, hoặc máy ảnh điều chỉnh số f, kích thước của màn khẩu thay đổi theo, điều này cũng làm thay đổi lượng ánh sáng đến được cảm biến hình ảnh.
Khi màn khẩu “mở”, nó cho phép lượng lớn ánh sáng đi vào.
Khi màn khẩu “đóng”, độ mở bị thu hẹp, và ánh sáng có thể đi vào ít hơn.
Độ mở càng hẹp, số f càng lớn. Việc điều chỉnh độ mở này được gọi là “mở khẩu” hoặc “giảm khẩu.”
Thủ thuật: Số f càng nhỏ thì càng hiệu quả để chụp ở một địa điểm thiếu sáng—nó cho phép nhiều ánh sáng đi vào hơn.
Mối quan hệ giữa khẩu độ và độ sâu trường ảnh
Bên cạnh chức năng của nó như một cái “van” điều tiết ánh sáng, khẩu độ cũng có thể được sử dụng để điều chỉnh khu vực lấy nét (độ sâu trường ảnh).
Khi khẩu độ nhỏ, thì độ sâu trường ảnh lớn. Điều này sẽ đảm bảo tất cả đối tượng ở tiền cảnh và hậu cảnh được đúng nét
Khi khẩu độ được mở rộng (khẩu độ tối đa), độ sâu trường ảnh sẽ nông.
nếu đối tượng của bạn nằm ở tiền cảnh và bạn đã lấy nét ở nó, bạn có thể tạo ra một hiệu ứng được gọi là bokeh (nhòe hậu cảnh). Hiệu ứng này tách đối tượng ra khỏi hậu cảnh, làm cho đối tượng được sắc nét và hậu cảnh bị nhòe.
Thủ thuật:
- Nếu có gì đó phía trước đối tượng của bạn, bạn cũng có thể sử dụng khẩu độ tối đa để làm nhòe nó và tạo ra bokeh tiền cảnh.
- Khi độ sâu trường ảnh nông, hãy cẩn thận với vị trí lấy nét của bạn—các phần của đối tượng có thể bị mất nét. Tham khảo bài viết này về chụp nét mặt để tìm hiểu thêm về vị trí lấy nét đối với chân dung bán thân.
Khẩu độ lớn: Độ sâu trường ảnh nông
Aperture-priority AE (f/1.8, 1/1000 giây, EV±0)
Khi bạn chụp ảnh với khẩu độ được mở hết, khu vực lấy nét trở nên hẹp hơn, và nền sau bị nhòe đáng kể.
Khẩu độ nhỏ: Độ sâu trường ảnh rộng hơn
Aperture-priority AE (f/11, 1/320 giây, EV±0)
Bằng cách chụp ảnh với khẩu độ nhỏ, kết quả sẽ là ảnh sắc nét cả ở nền trước lẫn nền sau.
Các tác động của khẩu độ đối với độ sâu trường ảnh
f/2.8
f/4.0
f/5.6
f/8.0
f/11
f/16
f/22
Trong ví dụ này, tôi lấy nét ở bóng của cái đèn và chụp vài ảnh với giá trị khẩu độ khác nhau. Như minh họa, một khu vực lớn hơn được đúng nét và hiệu ứng bokeh ở hậu cảnh giảm khi giá trị khẩu độ tăng. Khu vực đúng nét được gọi là “độ sâu trường ảnh.” Ảnh có khu vực đúng nét nét lớn có “nét sâu,” trong khi khu vực đúng nét nhỏ có “nét nông.”
Nhiễu xạ và khẩu độ nhỏ
Một lời khuyên thường gặp là cẩn thận khép khẩu một cách hiệu quả. Điều này là vì khi bạn sử dụng một khẩu độ quá hẹp, nhiễu xạ sẽ xuất hiện.
Nhiễu xạ xuất hiện khi độ mở khẩu độ quá nông làm cho ánh sáng đi cong khi vào, dẫn đến sự phản chiếu không đều quanh các lá khẩu. Sự phản chiếu không đều này làm cho ảnh của bạn trở nên kém sắc nét hơn.
Vì lý do này, khi bạn muốn có nét sâu, giá trị khẩu độ từ f/8 đến f/11 thường sẽ là đủ.
Tác động của nhiễu xạ: f/8 so với f/22
Với máy ảnh được cố định, tôi chụp vài ảnh từ cùng vị trí trong khi thay đổi giá trị khẩu độ. Hai ảnh bên dưới là ảnh phóng to của khu vực được cho biết bởi khung màu đỏ. Hãy để ý ảnh chụp ở f/8 xuất hiện sắc nét hơn ảnh chụp ở f/22.
f/8.0
f/22
Giá trị khẩu độ tối đa của một ống kính thực ra có nghĩa là gì?
Theo thuật ngữ thông thường, giá trị khẩu độ tối đa của một ống kính là độ sáng khi khẩu độ mở hết.
Theo thuật ngữ kỹ thuật, giá trị khẩu độ tối đa của một ống kính là chức năng nghịch đảo của đường kính hiệu dụng của ống kính chia cho độ dài tiêu cự.
Trong bất kỳ trường hợp nào, nó có nghĩa là kích thước độ mở khẩu càng lớn, thì giá trị khẩu độ càng nhỏ.
Cách xác định khẩu độ tối đa trên ống kính của bạn
Nếu khẩu độ tối đa của một ống kính là f/3.5, giá trị này được cho biết là “1:3.5” trên ống kính.
Trên một số ống kính zoom, giá trị khẩu độ tối đa khác nhau tùy độ dài tiêu cự. Nếu nó cho biết “1:3.5-5.6” trên ống kính zoom, thì có nghĩ là khẩu độ tối đa là f/3.5 ở đầu góc rộng, và f/5.6 ở đầu tele.
